Siyah Çay Nedir?
Siyah çay, Bir içecek olarak tüketim için çay yapmaya uygun olduğu bilinen Camellia sinensis (Linnaeus) O.Kuntze türlerinin yapraklarından, tomurcuklarından ve yumuşak dallarından kabul edilebilir işlemler, etkili oksidasyon ve kurutma yoluyla özgün olarak üretilen çay.
Siyah çay üretim aşamaları
Siyah çay üretiminde: Soldurma, Kıvırma, Oksidasyon, Kurutma ve Tasnif olmak üzere 5 ana aşama vardır.
SOLDURMA
Soldurma Nedir?
Sıcak hava ile suyu buharlaştırılarak azaltılan çay yaprağının, fiziksel olarak kıvırma işlemi için uygun hale dönüştürülme işlemidir.
Taze çay yapraklarının ihtiva ettiği % 70-80 oranındaki su % 50-55’e düşer.
Soldurma Teknikleri Nelerdir?
Soldurma genelde Doğal ve Yapay (Cebri) olmak üzere iki şekilde yapılır:
Doğal Soldurma: Çay sürgünleri doğal hava ve sıcaklık koşulları altında soldurulur. Doğal soldurmada yapraklar 10-15 cm aralıklı raflara m2 ye 0.5 kg’a değişen bir şekilde serilir.16-20 saatlik bir süre almasına karşın cebri soldurmaya göre daha üstün kalite değerleri oluşur. Doğal soldurmada bol hava sağlanması yanında havanın düşük sıcaklıkta olması en önemli avantajdır. Doğal soldurmanın en önemli dezavantajı soldurmanın tamamıyla hava koşullarına bağımlı olmasıdır.
Yapay Soldurma: Yapay (cebri) soldurmanın temel amacı, uygun sıcaklıkta yeterli kurutma gücüne sahip hava ile çay yaprağını temas ettirerek yeknesak ve iyi bir soldurma sağlamaktır.
– Hareketli Soldurma: Hareketli sistemde, otomatik yaş çay yükleme makinesinin bunkerlere alacağı yaş çay, bant hızı ve dökme kalınlığı ile orantılıdır. Çay işleme şartlarına göre bu bantlar ayarlanarak soldurma teknelerinin uygun kalınlıkta düzenli beslenmesi sağlanır. Hareketli soldurma sisteminin, zorunlu haller dışında imalat esnasında durdurulmaması gerekmektedir.
Soldurmaya Verilen Sıcaklık
Soldurmaya verilecek havanın sıcaklığı;
- Yaş çayın tazeliği,
- Islaklık durumu,
- Hava ve çalışma koşullarına göre ortam sıcaklığı ile 38oC arasında değişebilir.
İdeal yapay soldurma sıcaklığı 32oC’dir.
Yüksek sıcaklık uygulanmak suretiyle soldurma süresi kısaltılabilir. Ancak hızlı soldurma siyah çayın niteliğini olumsuz şekilde etkiler.
Aşırı solmuş çaylarda, kuruçayın görünüşü kahverengi, dem rengi hafif ve yeşilimsidir.
Soldurma süresi : Genelde uygulanabilecek belli bir soldurma süresinin belirtilmesi olanaksızdır. Doğal soldurmada bu süre 16- 20 saat almasına karşın cebri soldurmada bu süre daha kısadır Türkiye’de Hareketli Soldurma sistemlerinde 6 saat civarında uygulanmaktadır.
Havanın kurutma kapasitesi: Soldurma işleminde havanın hızı ve hacminin artırılması verilen sıcaklığın artırılmasından çok daha etkilidir.
Soldurma tekniği
Soldurma genelde Doğal ve Yapay (Cebri) olmak üzere iki şekilde yapılır:
Solmuş yaprağın göstergeleri
- -Sarkık, halsiz ve pörsümüş durumda olması,
- -Canlı ve parlak olmaması,
- -Sap kısımlarının kırılmadan eğilir ve bükülebilir durumda olmasıdır.
KIVIRMA
Kıvırma Nedir?
Solmuş çay yaprağının değişik çay imalat makinelerinde ezilmesi, parçalanması, bükülmesi ile hücre öz suyunun kıvrılmış yaprak yüzeyine yayılması ve oksidasyonun başlaması işlemidir.
Birinci Kıvırma (Düz Kıvırma)
Birinci kıvırma işlemi düz (yaprak) kıvırma makinelerinde yapılır.
Bu kıvırma makineleri uzun sürede yavaş yavaş doldurulduğunda en az 300 kg solmuş yaprak alabilmektedir.
Bir kıvırma makinesi bir vardiyada 8 kez doldurulup boşaltılır ve kıvırma süresi doldurulmaya başlandığından itibaren en az 45 dakika olur.
Birinci kıvırma yapıldıktan sonra, kıvırmalar yavaş yavaş boşaltılır.
Rotervan olan fabrikalarda rotervandan geçirildikten sonra, olmayanlarda ise doğrudan yaş çay eleklerinden geçirilir. Ancak tavsiye edilen hiç rotervan kullanılmamasıdır. Bunun için yaş çay alımlarında rotervana ihtiyaç duyulmayacak önlemler alınmalıdır.
Çaylar yaş çay eleklerinde havalandırıldıktan sonra ikinci kıvırma için presli veya göbekli kıvırmalara verilir.
İkinci Kıvırma
İkinci kıvırma işlemi, presli veya göbekli kıvırmalarda yapılır. Presli kıvırma tavsiye edilir.
Birinci kıvırmada yeterince parçalanmamış kaba yaprakların göbekli kıvırmalarda veya tazyik altında presli kıvırmalarda daha çok parçalanmaları sağlanır, yaprağın hücre zarı çatlatılarak içerisindeki hücre özsuyu dışarı çıkartılır ve daha iyi oksidasyon şartları hazırlanır.
İkinci kıvırmadan çıkarılan çaylar, (rotervan olanlarda tekrar rotervandan geçirilir) yaş çay eleklerinde havalandırıldıktan sonra oksidasyon ünitesine gider.
Presli Kıvırma
Presli kıvırmalarda kıvırma müddeti 40 dakikadır.
Presli kıvırmalardaki çaylara bu müddet içerisinde en az 3 defa pres tatbik edilir.
5-6 dakika müddetle çayın üzerine 90-135 kg. bir tazyikle pres yaptırılır.
5-6 dakika sonra pres havaya kaldırılarak, makine 5-6 dakika pressiz olarak çalıştırılır. Böylece tazyik sırasında fazla sürtünmeden dolayı ısınmış olan çayın harareti düşürülmüş olur.
Göbekli Kıvırma
Göbekli kıvırmalarda kıvırma müddeti 15 dakikadır.
Bu sürenin geçirilmesi çayda kızışma meydana getirir ve kalite kaybına neden olur.
Göbekli kıvırmaya aşırı miktarda kıvrılmış çay alınmamalı, kıvırma kazanında üstten 25cm kadar boşluk kalmasına dikkat edilmelidir.
OKSİDASYON
Oksidasyon Nedir?
Oksidasyon, kıvrılan yaş çay yaprağının hücre öz suyunda bulunan kimyasal bileşiklerin oksidaz enziminin tesiri ile biyolojik değişikliğe uğrayarak siyah çayda istenen renk, burukluk, parlaklık, koku ve aromanın oluşması olayıdır.
Oksidasyon sonucunda, çay yaprağının yeşil rengi bakır kırmızısına dönüşerek elma kokulu hoş bir aroma oluşur.
Oksidasyon siyah çayda kalitenin oluştuğu veya yok edildiği safhadır.
Oksidasyonu Etkileyen Etmenler
Süre
Isı
Nem
Serilme Kalınlığı ve Yoğunluğu
Oksijen Konsantrasyonu
Oksidasyon Odası Koşulları
Diğer Etmenler (Yaprağın Tipi, Toplanma Standardı, Yaprağın Körpe ve Kart Oluşu, Bitkinin gelişme koşulları)
Süre
Oksidasyon müddeti çayların oksidasyon kısmında geçirdiği süre değil, kıvırmanın başlamasından oksidasyonun tamamlanmasına kadar geçen süredir. 3,5 saati geçmemelidir.
Kıvırma ve soldurma safhalarındaki hataları gidermek, renk ve koku durumunu istenen seviyeye getirmek için gerektiğinde oksidasyon süresi azaltılır veya çoğaltılır.
Ortodoks sisteminde 23/4 – 31/2 olan oksidasyon müddeti ortodoks olmaması durumunda (rotervan, CTC v.b.) 1 saat daha kısa müddette gerçekleşmektedir.
Oksidasyon süresinin uzaması ile demin burukluğu ve parlaklığı azalır.
Oksidasyon süresi uzatıldığında çay deminde daha fazla renk ve daha az nitelik, kısaltıldığında daha az renk ve daha fazla nitelik oluşur.
Isı
Oksidasyonda sıcaklık hava şartlarına bağlı olarak 21-32oC arasında olabilir.
Çay da ideal bir oksidasyon 24-26oC arasındadır.
21oC’nin altında oksidasyon yavaştır.
32oCnin üstünde tedricen yavaşlar.
66oC’ye yükseldiği zaman durur.
Çay liköründe parlaklık ve canlılık düşük sıcaklıkta yapılan oksidasyonda artar.
Sıcaklığın yüksekliği nispetinde canlılık azalır, mat ve donuk bir renk oluşur.
Düşük sıcaklıklarda daha fazla Tiflavin oluşur. Parlaklık, canlılık, sertlik TF miktarıyla belirlenir.
Sıcaklığın yükselmesi durumunda Thearubigin oluşumları hızlanır. Bu da siyah çayın çeşitli özelliklerine olumsuz etki yapar.
Sıcaklığın fazlalığının sakıncaları, düşük olmasından daha fazladır.
Nem
Oksidasyon esnasında nispi rutubet yaklaşık %90-95 civarında tutulur.
Kararmalardan sakınabilmek için nem oranının yüksek tutulması sağlanmalıdır.
Serilme Kalınlığı ve Yoğunluğu
Serilme kalınlığına bağlı olarak çay yapraklarında sıcaklık yükselir.
Oksidasyon esnasında yapraklarda kızışma görülürse, kalınlığı azaltılır.
Yaprakların çok ince serilmesi sıcaklığın yitmesine ve oksidasyonun uygun şekilde cereyan etmemesine neden olur.
Havanın ulaşabileceği bir kalınlık olabilmelidir.
Kalın serme, havanın kurutma tesirine maruz kalan yüzey alanını azaltır.
Kalın serme, elverişli zannedilen ince sermeye mukabil, daha iyi neticeleri hasıl eder.
Oksijen Konsantrasyonu
Oksidasyon sadece hava ortamında ve havanın oksijeni sayesinde olur.
Oksidasyonun temelini oksijen oluşturur. TF oluşumu için bol miktarda ihtiyaç vardır.
Taze hava verilmemesi halinde çay yapraklarının serildikleri yerlerin alt kısımlarına doğru sıcaklık yükselmiş ve yeteri kadar oksijen ulaşamamış bölümler olabilecektir. Buralarda TR oluşumu hızlanacak ve sonuç olarak üretilen siyah çayın çeşitli özellikleri olumsuz şekilde etkilenecektir.
Oksidasyon süresince solmuş çay yaprağı parçacıklarının hava (O2) ile iyi bir şekilde temas etmeleri gerekmektedir. Böylece kateşinler teaflavin ve tirubigine dönüşebilirler.
Aşırı hava daha düşük sıcaklıklara neden olmakta buharlaşma ile serinlenmeyi hızlandırmaktadır. Bu da oksidasyonda arzu edilmeyen bir durum ortaya çıkartmaktadır.
Oksidasyon Odası Koşulları
Oksidasyon odası gün ışığından direkt etkilenmemelidir.
Oksidasyona Etki Yapan Diğer Etmenler
Parlak açık renkli çay yaprakları, koyu olanlara göre daha iyi okside olurlar.
Genç çay bahçelerinden toplanan yapraklar daha kısa sürede oksidasyona uğrar.
İyi yaprakla kaba yaprak arasında, oksidasyon nispeti bakımından meydana gelen farklılık, okside olma özelliği sebebiyle değil, daha ziyade iyi yaprak hücrelerinin kolay parçalanabilmesi sebebiyledir. Bu sebepten de kaba yaprak, ince yaprağa nazaran daha fazla kıvrılmaya ihtiyaç gösterir.
KURUTMA
Kurutma Nedir?
Kurutma, kıvrılmış ve fermente olmuş çay yaprağının, fırınlanarak nem oranını %2-4 seviyelerine indirme işlemidir.
Kurutmanın amacı, enzim oksidasyonunu durdurarak, kazanılan özelliklerin ve oluşan maddelerin yitirilmesine engel olacak ortamı oluşturmak, çayı depolanabilir, paketlenebilir ve taşınabilir duruma getirmektir.
Fırın Ayarları
Fırınlarda başlıca iki ayar vardır.
Birincisi kalınlık (palet) ayarı olup, çayların ince ve kalın tabakalar halinde serilmesini sağlar.
İkincisi ise devir (kayış-kasnak veya varyatör) ayarı olup, çayların fırın içinde kalma müddetini belirler.
Fırından çayların çıkış süresi
Fırına verilen okside olmuş çaylar; Marshall tipi fırınlarda:
1’nci kayışta 32 dakikada, 2’nci kayışta 27 dakikada, 3’ncü kayışta 21 dakikada, 4’ncü kayışta 17 dakikada, 5’nci kayışta 12 dakikada. fırından çıkar.
Fırınlar genelde 1. ve 2. kayışta çalıştırılır.
Kurutma olayını etkileyen faktörler
Fırına giren havanın sıcaklık derecesi, debisi, palet üzerindeki yaprak kalınlığı ve çayların fırın içerisinde kalma müddeti, kurutma olayını etkileyen faktörlerdendir.
Kurutma sıcaklıkları
Kurutmada giriş sıcaklığı 90-1000C, çıkış sıcaklığı kurutma fırınlarının davlumbaz şekline göre 45-650C arasında tutulur.
TASNİF
Tasnif Nedir?
Tasnif, fırınlanan çayların standardı belirlenmiş eleklerden geçirilmek suretiyle incelik, kalınlık ve kalitelerine göre ayrılma işlemidir.
Çaylar fırınlandıktan sonra ihtiva ettikleri % 2-4 nispetindeki rutubet miktarı ile ancak iyi tasnif edilebilirler.
Bekletilen ve iyi muhafaza edilemeyen çayların rutubetleri artıp elastikiyet kazanacaklarından tasnifleri iyi yapılamaz ve kısa zamanda küflenerek sağlığa zararlı hale gelirler.
Nevi çayların sınıflandırılması
Üretilen nevi çaylar genellikle imalat kırığı ve kırık (kırmadan geçen) çaylar olmak üzere 2 sınıfta toplanmaktadır.
Kurutmalardan çıkıp tasnife gelen ve her hangi bir kırma işlemine tabi tutulmadan elenen çaylara imalat kırığı çaylar denir.
(OF), (BOP) ve (OP) çaylardır.
Midilton eleği ile 8 ve 10 numaralı pakka eleklerinin üzerinde kalan çayların mekanik olarak kırılıp, tekrar elenmesi sonucu elde edilen çaylara kırık çaylar (kırmadan geçen) denir.
(F) ve (BP) çaylardır.
30 numara tasnif eleğinin altında kalan çaya toz çay (D) denir.
Siyah Çayda Dem
Dem Rengi
“Açık”,”renkli” ve “bulanık” terimleriyle belirtilir.
Rengin sertlikle ilgisi yoktur.
Kalite ile dolaylı olarak ilgilidir.
Açık Dem
Bu, renk koyuluğundaki bir noksanlıktır.
Kaliteli çayların bazısı da açık renkli olabilir.
Açık renk üretim hatasından kaynaklanmamaktadır.
Renkli Dem
Koyu, berrak kırmızı ve parlak görünüştedir.
Oksidasyon optimum süre ve şartlarda gerçekleşmiştir.
Bulanık Dem
Kahverengimsi donukluk.
Fazla okside olma sebebiyledir.
Demin Sertliği
Demin sertliği, yapraktaki eriyebilen madde miktarına bağlı olup, parçalanan yaprak hücreleri miktarıyla ilgilidir
Hafif dem ancak, yapraktan daha fazla özsu çıkarmak üzere fazla veya şiddetli kıvırma tatbikiyle ıslah edilebilir.
Demdeki Yumuşaklık
“Canlılık”tan mahrum olan çaylar “yumuşak” sayılırlar
Bu iki terim arasındaki farklılık, yeni açılan bir gazoz ile açık olarak oldukça bir müddet bırakılmış başka bir gazoz arasındaki farklılıkla tasvir edilebilir. Yeni açılan gazozun tazeliği “canlılığa”, açık olarak durmuş gazozun hali ise “yumuşaklığa” benzer.
Dem deki “yumuşaklık” fazla oksidasyon, uygun şekilde kurutamama veya ambarlama esnasında aşırı derecede rutubet almanın sonucu olabilir.
Demdeki “canlılık” oksidasyonun tam zamanında durdurulması, uygun şekilde kurutma ve iyi şartlarda muhafaza ile temin edilir.
Donuk Dem
Yaprağın aslında mevcut bir karakter tarzında bulunabilir.
Uzun süre ve yüksek sıcaklıklarda soldurma, kıvırmada yüksek sıcaklıklar gibi hatalar sebebiyle de artabilir.
Donuk dem, çayın değerini azaltır.
Karışık Dem
Çay nevilerinin karışması,
Yeknesak olmayan hammadde
Kıvırma makinelerinin fazla yüklenmesi,
Gayri i müsavi solma, karışık deme neden olabilir.
Yeşilimsi Dem
Tamamen yaprağın tabiatında mevcut “yeşillik” sebebiyle olduğu taktirde yeşilimsi bir dem, imalat tekniğinde yapılacak bir değişiklikle giderilemez.
Fakat, şiddetli bir solma, kifayetsiz kıvırma ve oksidasyon veya kaba yaprak sebebiyle meydana geldiği taktirde ıslahı kabildir.
Siyah çayda kalite değerleri
Renk
Oksidasyon sonucunda çay yaprağının yeşil rengi bakır kırmızısına dönüşür. Elma kokulu hoş bir tad oluşur.
Çayın Siyahlığı
Çayın siyahlığı, yüzeyde toplanan özsuyun kuruması sebebiyle meydana gelir.
Çay, ambarda daha siyahlaşır.
Yüksek fırınlama sıcaklıkları daha siyah çayların meydana gelmesine sebep olur.
Yeni budanmış ocağın yaprağı daha siyahtır.
Az solmuş çaylarda, kuruçayın görünüşü siyahtır.
Kahverengi Çaylar Niçin Oluşur?
– Küçük yapraklı çaylar. Çünkü bunlar, daha az özsu ihtiva ederler ve büyük yapraklı çaylar kadar iyi kıvrılmazlar. Bu sebeple de onlar kadar siyah olmazlar.
– Kaba ve sert yapraklar.
– Kuruma meydana gelecek şekilde fazla solma kahverengi oluşumunda etkilidir.
Tiflavin
Parlaklık, canlılık, sertlik TF miktarıyla belirlenir.
Oksidasyon başlangıcında yüksekken giderek azalır. Bu yüzden başlangıçta demin burukluğu ve parlaklığı yüksektir.
Oksidasyon süresinin uzaması ile demin burukluğu ve parlaklığı azalır. Düşük sıcaklıklarda daha fazla oluşur.
Siyah çayın pazar değeri ile TF miktarı arasında pozitif bir bağlantı vardır. Bu yüzden üretilmiş siyah çayda TF miktarı mümkün olan en yüksek düzeyde arzu edilir.
Çaylarda ekstrakt düzeyinin yüksekliğine karşın TF içeriğinin istenilen düzeyde olmamasının muhtemel nedenleri arasında kıvırma, oksidasyon ve kurutmadaki hatalı uygulamalar yer almaktadır.
Thearubigin
Oksidasyon başında azdır giderek artar. Miktarına paralel olarak demin kuvveti artar.
Sıcaklığın yükselmesi durumunda oluşumları hızlanır. Bu da siyah çayın çeşitli özelliklerine olumsuz etki yapar.
TF & TR Oranı
Siyah çayın kalitesi TF ve TR miktarı ve oranıyla belirlenir.
Bu bileşiğin oranı büyük oranda çay likörünün rengi, yapısı, sertliği, canlılığı ve parlaklığıyla belirlenir.
Kısa oksidasyon zamanı ve düşük oksidasyon sıcaklığı sonucunda canlı ve parlak çay ürünleri oluşur. Uzun oksidasyon zamanı ve sıcak oksidasyon şartlarında az canlı, donuk çay likörü ile daha fazla renk ve yoğunluğa sahip çay ürünleri oluşur.
İyi bir siyah çayda TF/TR oranı 1/10 veya 1/12’dir. Bu oran1/25 ya da daha fazla olduğu zaman çay deminde parlaklık, burukluk ve kuvvet önemli derecede azalmaktadır.
Çayın burukluğu üzerinde beraber olarak tesir yaptıkları kabul olunmaktadır.
Aroma
Çay aroması limon sarısı renkte, kolay donan, buruk tatta çay kokulu bir bileşik topluluğudur.
Siyah çay aroması soldurmada ve enzim oksidasyonu sırasında oluşur.
Deniz seviyesinden yükseklerde yağış göreceli olarak az ve geceleri soğuk olan yerlerdeki çaylıklarda yetişen ufak yapraklı çay bitkisinden daha fazla aromalı çaylar elde edilmektedir.
Aromalı çaylar uluslar arası pazarlarda normaline göre 2-3 kat daha fazla fiyatla satılabilmektedir.
Kremalaşma
Çayın en önemli bir özelliği de kremalaşma kabiliyetidir. Dem soğuduğu zaman, gayet ince olarak yayılmış bulunan “krema” olarak adlandırılan çökelti parçacıkları oluşur. Bu parçacıklar ekseriyetle TF, TR ve kafein karışımı şeklindedir.
Açık kahverengi ile hafif kırmızımsı ve berrak renk, iyi kalitenin belirtisidir. Koyu ve bulanık krema, daima adi çayların bir işareti sayılır.
Çay da Tabakalaşmanın Nedenleri
Siyah çay da istenmeyen bir özelliktir. Nedenleri arasında;
– Uzun müddet budanmamış ocağın yaprağı,
– Eksik veya fazla solmalar,
– Şiddetli veya hafif kıvırma, yer almaktadır
Siyah çayda tipler
Tip Nedir?
“Tip” terimi, çayın tomurcuktan üretilen kısmı için kullanılır.
Oluşması için, tomurcuk üzerinde tüylerin mevcut olması lazımdır.
Özsu tüyler üzerinde tutunur ve tomurcukta mevcut tüy miktarı “tip” rengini tayin eder.
Tüy mevcut fakat kaba muamele olursa “tip” elde edilemez.
Rengi altın, gümüşi, gri veya siyah olabilir.
Altın Tip (Altınbaş)
Portakal rengindedir.
Tomurcuklar üzerinde fazla miktarda tüy olduğu zaman ve imalat uygun olduğunda meydana gelir.
Solma iyi olmalı ve kıvırma çok şiddetli yapılmamalıdır.
Gümüş Tip
Şiddetli solma veya gayet hafif kıvırma neticesinde tüyler özsu ile yetersiz olarak örtüldüğü zaman meydana gelir.
Gri Tip
Başlıca sebebi, tasnif esnasında meydana gelen hasardır.
Tüylerin şiddetli kıvırmadan zarar görmesi diğer bir etkendir.
Kalan tüylerin bir kısmından altınbaş meydana gelir ve bunların siyah renkle karışması neticesinde genel manzara göze gri gözükür.
Siyah Tip
Bunun ayrımı, nerdeyse imkânsızdır. Sebebi, fazla kurutma değildir. Bu, tamamen, tomurcuk üzerinde tüylerin mevcut olmamasından ileri gelir
Çayda nem
Soldurma da Nem
Yeni koparılmış çay yaprağı, koşullara bağlı olarak %70-80 arasında değişen miktarda su içerir. Böyle bir taze çay yaprağı kıvrılmak istenirse kırılmalar ve küçük parçacıklar oluşur.
Soldurmayla su oranı %50-55 arasına iner. Kırılma yerini kıvrılmaya bırakır.
Kıvırma da Nem
Çay yapraklarıın soldurulması ne kadar yeknesak olursa kıvırmadaki başarı o kadar artar.
Fazla solarak, kurumaya yüz tutan çaylar kolay kırılır ve kıvırma sonucu pul hale dönüşerek düşük nitelikli çay üretimine neden olurlar.
Su kapsamı yüksek olan az soldurulmuş çaylara hafif basınç, düşük olanlara ise yüksek basınç uygulamak gerekir.
Oksidasyon da Nem
Oksidasyon tamamlandığı zaman nem kapsamı yaklaşık %45-50 civarındadır.
Kuruçayda Nem
Kuruçaydaki nem konusunda, ISO’nun belirlemiş olduğu bir sınır yoktur. Buna neden ise üretici ülkelerin kabul edilebilir bir limitte anlaşamamalarıdır.
Çay endüstrisinde genelde kabul edilmiş hedefin %2,5-3 arasında olmasına karşın, rutubetin pratikte gün boyunca %1-5 arasında farklı aralıklarda oluşabildiği gözlemlenmektedir.
Rutubet oranının fırın çıkışında %5’ler veya yakın düzeylerde olması çayın depolama ömrünü kısaltacağı şüphesizdir.
Kuruçay da nem:
Fırınlamadan sonra %2-4 arasında,
Torbalamadan önce maksimum %5,
Paketlemeden önce ise maksimum %6 olmalıdır.
Depolama
Siyah çayda depolama sıcaklığı 5-25oC arasında olmalı.
Bağıl nem %50-60 arasında olmalı, nem %65’i geçmemeli.
